یبوست در کودکان چگونه است؟
فهرست مطالب
علت و دلیل یبوست در کودکان
یبوست در کودکان میتواند به دلایل مختلفی ایجاد شود که رایجترین آنها عبارتند از:
زمانی که کودک به مصرف غذاهای جامد روی میآورد، ممکن است دچار یبوست خفیفی شود. این مشکل معمولاً به دلیل کمبود آب در رژیم غذایی او به وجود میآید. همچنین، یبوست ممکن است در زمان از شیر گرفتن کودک نیز رخ دهد، زیرا این فرآیند میتواند به کمآبی بدن منجر شود. بنابراین، مهم است که از شش ماهگی و با شروع غذای کمکی، به کودک به طور منظم آب جوشیده و خنک شده داده شود.

اگر کودک شما با شیر خشک تغذیه میشود، ممکن است این نوع شیر باعث یبوست او شود. پروتئینهای موجود در انواع مختلف شیر خشک میتوانند عامل ایجاد یبوست باشند. بهتر است در مورد تغییر نوع شیر خشک با پزشک مشورت کنید. همچنین، برخلاف باور عمومی، مقدار آهن موجود در شیر خشک به خودی خود باعث یبوست نمیشود.
در صورتی که بدن کودک دچار کمآبی شود، سیستم بدن او برای جبران، مایعات بیشتری را از غذاها و نوشیدنیها و همچنین از مدفوع موجود در رودهها جذب میکند. این فرآیند منجر به تولید مدفوعی سفت و خشک میشود که دفع آن دشوار است.
پر کردن شکم کودک با شیر به جای ارائه مواد غذایی پرفیبر، یکی از دلایل اصلی یبوست در کودکان نوپا و پیشدبستانی به شمار میآید.
اگر کودک شما مقدار زیادی پنیر، ماست یا کره بادامزمینی بخورد و در عوض میوه، سبزیجات و غلات کامل کافی مصرف نکند، ممکن است دچار یبوست شود.
اگر کودک شما در مورد آموزش استفاده از توالت احساس اضطراب کند، ممکن است عمداً مدفوع خود را نگه دارد. اگر او علائم فشار برای دفع مانند سفت کردن بدن و قرمز شدن صورت را نشان دهد، احتمالاً در تلاش است تا مدفوع خود را نگه دارد. حتی اگر فرزندتان آموزش توالت رفتن را دیده باشد، ممکن است در دستشویی برای خالی کردن رودههایش به اندازه کافی صبر نکند.
این موضوع میتواند منجر به تجمع مدفوع شود که باعث پیچ خوردن و کشیدگی روده بزرگ میگردد. بزرگ شدن روده ممکن است به تولید مدفوعهای سفتی منجر شود که بزرگتر از حد طبیعی هستند و دفع آنها دشوار است. این وضعیت میتواند باعث شود که کودک برای استفاده از لگنچه یا توالت، حتی کمتر از قبل تمایل داشته باشد.

تحرک و فعالیت بدنی به بهبود جریان خون به سمت دستگاه گوارش کودک کمک میکند. بنابراین، اگر کودکی کمتحرک باشد، ممکن است با مشکلاتی در حرکات روده مواجه شود.
هرچند که نادر است، یبوست میتواند ناشی از بیماریهای پنهان مانند کمکاری تیروئید، مسمومیت غذایی حاد، برخی حساسیتهای غذایی و اختلالات متابولیک باشد. همچنین، در موارد نادر، یبوست ممکن است به دلیل بیماری هیرشپرونگ ایجاد شود که یک نقص مادرزادی است و مانع از عملکرد صحیح روده کودک میشود. اگر سفت بودن مدفوع کودک برای شما دلیلی مشخص ندارد، میتوانید از پزشک فرزندتان درباره احتمال ابتلای او به عدم تحمل لاکتوز، کمکاری تیروئید، دیابت یا حتی فیبروز کیستیک سؤال کنید.
علائم یبوست در کودکان
یبوست شدید میتواند منجر به گیر کردن مدفوع در قسمت پایینی روده، به ویژه در ناحیه رکتوم، شود. این وضعیت ممکن است باعث شود کودک به طور مکرر شلوار خود را با مدفوع نرم یا مخاطی که به مدفوع آغشته است، کثیف کند. والدین معمولاً این حالت را با اسهال اشتباه میگیرند. یبوست میتواند دلایل مختلفی داشته باشد. علائم و نشانههای اصلی یبوست در کودکان شامل موارد زیر است:
- کودک برای دفع مدفوع مجبور به زور زدن است.
- دفع مدفوع با درد و فشار همراه است.
- خون در مدفوع کودک به دلیل پاره شدن عروق خونی ناحیه مقعد مشاهده میشود.
- مدفوع کودک سفت و خشک است.
- کودک نیاز فوری به دفع مدفوع دارد اما نمیتواند این کار را انجام دهد.
- شکم کودک سفت است.
- کودک دچار استفراغ و تهوع میشود.
- بیاشتهایی ناگهانی دارد.
- نفخ و درد در ناحیه معده احساس میکند.
- مقدار دفع مدفوع کم است.
- دفع مدفوع ممکن است یک روز در میان یا با فاصلههای طولانیتر انجام شود.
- کودک از درد شکمی شدید رنج میبرد.
درمان یبوست در کودکان
برای درمان این مشکل، پیشنهاد میکنیم به یک پزشک متخصص اطفال مراجعه نمایید. با این وجود، چندین روش خانگی وجود دارد که میتوانید برای کنترل یبوست در کودک خود به کار ببرید. این روشها شامل موارد زیر هستند:
تشویق به پیادهروی؛ یکی از روشهای مؤثر در درمان یبوست کودکان
گاهی اوقات، کودکان پس از مصرف غذاهای سنگین دچار یبوست و مشکلات گوارشی میشوند. در این شرایط، بهتر است برای درمان یبوست در کودکان ۴ ساله و بالاتر، آنها را به پیادهروی و فعالیت بدنی تشویق کنید. این کار میتواند به بهبود حرکات روده کودک کمک کند. برای جذابتر کردن این فعالیت، میتوانید او را به پارک ببرید. همچنین، برای درمان یبوست در کودکان بالای ۳ سال و تنظیم حرکات طبیعی روده، استفاده از شربت سانانیتوس یبوست با تجویز پزشک متخصص اطفال نیز گزینه مناسبی است.

ماساژ شکم؛ یکی از روشهای مؤثر برای درمان یبوست در نوزادان و کودکان
ماساژ شکم نوزادان و کودکان میتواند به تسریع حرکت مدفوع در روده بزرگ و درمان سریع یبوست کمک کند. یکی از تکنیکهای مناسب برای ماساژ شکم به منظور رفع یبوست، انجام حرکات دایرهای با نوک انگشتان در جهت عقربههای ساعت روی شکم نوزاد است. همچنین، میتوان با نزدیک نگهداشتن زانوها و پاهای نوزاد و فشار دادن آنها به سمت شکم، ماساژ را انجام داد. اگر به دنبال راهی سریع برای درمان یبوست در کودکان ۹ ساله و بالاتر هستید، استفاده از شربت لاکساپلاس یا داروهای تجویز شده توسط پزشک گزینه مناسبی خواهد بود. علاوه بر این، پزشک میتواند پس از انجام بررسیهای لازم، برای درمان یبوست در بزرگسالان از داروهای قویتری مانند قرصهای روده استفاده کند.
مصرف مواد غذایی غنی از فیبر؛ رژیم غذایی مؤثر برای درمان یبوست در کودکان
اگر از خود میپرسید «چرا کودکان به یبوست مبتلا میشوند؟» باید گفت که یکی از دلایل اصلی، رژیم غذایی کمفیبر است که میتواند منجر به سختی مدفوع و افزایش احتمال یبوست در کودکان شود. بنابراین، افزودن میوهها، سبزیجات و غلات کامل به رژیم غذایی کودک میتواند به بهبود عملکرد روده و درمان سریع یبوست کمک کند. برای تسهیل مصرف غلات و میوهها برای کودکان، میتوانید از حریره بادام و همچنین پوره یا کمپوت میوه استفاده کنید.
مصرف مایعات به میزان کافی؛ تسهیل در هضم سریعتر غذا در کودکان
نوشیدن آبمیوههایی که حاوی مقادیر زیادی فیبر محلول و نامحلول هستند، مانند آلو، سیب، پرتقال و هلو، به عنوان ملین به بهبود عملکرد سیستم گوارش کودک کمک میکند. اگر در منزل انجیر خشک، برگه زردآلو یا آلو دارید، میتوانید آنها را چند ساعت در آب بخیسانید. پس از اینکه میوهها به خوبی نرم شدند، میتوانید آنها و آبشان را به کودک بدهید. همچنین، نوشیدن آب به همراه آبمیوه، به حرکت فیبر در روده و تشکیل مدفوع کمک میکند. این روش همچنین برای درمان سندروم روده تحریکپذیر در بزرگسالان نیز مؤثر است.
استفاده از داروهای ملین؛ راهحلی فوری برای یبوست در کودکان
اگر کودک شما پس از چند روز درمانهای خانگی و روشهای پیشنهادی همچنان به یبوست مبتلا است یا علائمی مانند درد شکم، حالت تهوع، استفراغ یا وجود خون در مدفوع را تجربه میکند، باید هرچه سریعتر او را به پزشک اطفال ببرید. پزشک پس از انجام معاینات لازم، برای درمان یبوست شدید ممکن است از شربتهای ملین محرک یا روانکننده استفاده کند. لازم به ذکر است که مصرف این داروها باید تحت نظر پزشک و با توجه به شرایط خاص کودک انجام شود تا از بروز عوارض جانبی و مشکلات احتمالی جلوگیری گردد.
راهکارهایی نظیر فعالیت بدنی برای کودکان، مصرف مواد غذایی غنی از فیبر و نوشیدن مایعات کافی میتواند به شما در درمان یبوست فرزندتان کمک کند. با این حال، اگر پس از ۴۸ ساعت یبوست همچنان ادامه داشته باشد یا نشانههای دیگری مانند وجود خون در مدفوع، درد شدید شکم، تب، حالت تهوع و استفراغ یا کاهش ناگهانی وزن مشاهده شود، باید به سرعت او را به پزشک ببرید. پزشک متخصص اطفال با انجام معاینات بالینی و آزمایشهای لازم، داروهای مناسب برای درمان فوری یبوست در کودکان را تجویز خواهد کرد.
درمان یبوست در کودکان 4، 7 و 9 ساله

درمان یبوست در کودکان بالای ۳ سال
سن ۳ سالگی معمولاً زمان اوج بروز یبوست در کودکان است، زیرا این مشکل غالباً در دوران آموزش دستشوییرفتن به وجود میآید و در پسران شیوع بیشتری دارد. در این مرحله، کودکان به دلیل چالشهای ناشی از گذر از پوشک به استفاده از توالت، ممکن است مدفوع خود را نگهدارند و در نتیجه دچار یبوست شوند.
برای کمک به درمان یبوست در کودکان بالای ۳ سال، مصرف برخی میوهها مانند انجیر، سیب و آلو (بهصورت خشک یا آبمیوه) که حاوی سوربیتول بالایی هستند، میتواند مؤثر باشد. همچنین، استفاده از حمام آب گرم بهعنوان یک روش خانگی برای درمان یبوست مفید است، بهویژه اگر در حین حمام، شکم کودک به آرامی ماساژ داده شود.
تغذیه مناسب برای پیشگیری و درمان یبوست در کودکان ۳ ساله اهمیت زیادی دارد و شامل رژیم غذایی با فیبر بالا و مصرف کافی مایعات است. نوشیدنیهایی مانند خاکشیر یا آب گرم نیز میتوانند به بهبود وضعیت یبوست در این گروه سنی کمک کنند. نکته مهم دیگری که باید به آن توجه کرد، تغییر رفتار کودکان است. در بسیاری از موارد، یبوست در کودکان به دلیل ترس آنها از نشستن روی توالت و عدم تمایل به این کار ایجاد میشود.
با تمرینهای مکرر و تشویق کودک به نشستن روی توالت، میتوان به طور قابل توجهی از بروز یبوست جلوگیری کرد. همچنین، ورزش و فعالیتهای بدنی برای درمان و پیشگیری از یبوست در کودکان، به ویژه در سنین ۳ تا ۵ سالگی، بسیار حیاتی است. کمتحرکی میتواند یکی از عوامل اصلی یبوست در کودکان باشد؛ بنابراین، اطمینان حاصل کنید که کودک در طول روز به اندازه کافی فعالیت بدنی دارد و ترجیحاً یک ورزش را نیز انجام میدهد.
درمان یبوست در کودکان 4 تا 5 ساله
در مورد درمان یبوست در کودکان ۴ تا ۵ ساله، علاوه بر روشهای ذکر شده، میتوان از درمانها و داروهای دیگری نیز استفاده کرد. به عنوان مثال، اگر مصرف قرص، پودر یا مکمل مایع برای کودک دشوار به نظر میرسد، ملینهای جویدنی نرم میتوانند گزینه مناسبی باشند. جویدنیهای نرم دولکولاکس برای کودکان ۴ سال به بالا ایمن بوده و فاقد اثرات محرک هستند.
درمان یبوست در کودکان ۷ تا ۹ ساله
برای درمان یبوست در کودکان ۷ تا ۹ ساله، میتوان از تمامی روشهای ذکر شده در بالا بهره برد. با این حال، در این گروه سنی و با مشورت پزشک، در صورت مزمن بودن یبوست، میتوان از شیاف و قرص بیزاکودیل استفاده کرد تا به بهبود سریعتر و مؤثرتر یبوست کمک شود. همچنین، در برخی موارد، از قرص سیلاکس نیز برای درمان یبوست در کودکان استفاده میشود.

عوارض یبوست در کودکان
مدفوع سفت در کودکان میتواند منجر به تحریک یا پارگی پوشش مقعد (شقاق) شود. این وضعیت باعث درد در حین اجابت مزاج میشود و ممکن است با خونریزی خفیف همراه باشد. به همین دلیل، کودک ممکن است از دفع مدفوع خودداری کند که این امر میتواند یبوست را تشدید کند.
یبوست در کودکان میتواند عوارض متعددی به همراه داشته باشد، از جمله:
نهفتگی مدفوع
مدفوع سفت در رکتوم گیر کرده و به طور ناقص دفع میشود. باکتریهای موجود در مواد زائد به تدریج بر عملکرد رودهها تأثیر میگذارند و باعث اختلال در کارکرد آنها میشوند.
شقاق مقعد
در این شرایط، کودک برای خارج کردن مدفوع شروع به زور زدن میکند. زور زدن برای دفع مدفوع سفت میتواند منجر به ایجاد پارگیهای کوچک در پوست اطراف مقعد شود که در نهایت باعث درد و خونریزی میگردد.
انکوپرزیس (Encopresis)
این وضعیت زمانی رخ میدهد که کودک قادر به دفع مدفوع نباشد و تنها مایعی زرد از مقعد او نشت کند.
درد شکم
یبوست مزمن میتواند باعث ناراحتی و درد در ناحیه شکم شود که این موضوع ممکن است بر اشتها و سلامت کلی کودک تأثیر منفی بگذارد.
مسائل رفتاری
یبوست مداوم میتواند منجر به ایجاد اضطراب یا ترس از رفتن به توالت شود. این ترس ممکن است در ذهن کودک باقی بماند و مشکلات جدیتری را به وجود آورد.
مشکلات ادراری
یبوست فشار زیادی به مثانه کودکان و بزرگسالان وارد میکند که میتواند منجر به احتباس ادرار یا عفونتهای دستگاه ادراری شود.
اختلال در رشد و تکامل
در موارد شدید، یبوست مزمن میتواند بر رشد و تغذیه کودک تأثیر بگذارد، به ویژه اگر به دلیل ناراحتی نتواند به درستی غذا بخورد.

یبوست در کودکان موضوعی است که نباید به آن بیتوجهی کرد. مهم است که عادات دفع مدفوع فرزندتان را زیر نظر داشته باشید و در صورت بروز تغییرات، با پزشک متخصص اطفال مشورت کنید. برخی تغییرات در مراحل مختلف زندگی کودک میتواند منجر به یبوست شود. به عنوان مثال، یبوست در کودکان ۳ ساله غالباً به دلیل لجبازی آنهاست؛ در این سن، کودک به نوعی قدرت خود را به والدین نشان میدهد.
در کودکان زیر ۲ سال، یکی از دلایل یبوست ممکن است به آموزش توالترفتن مربوط باشد. اگر این آموزش از سنین پایین آغاز شود، ممکن است کودک دچار ناراحتی شود و برای جلوگیری از آن، مدفوع خود را نگه دارد که در نهایت به یبوست منجر میشود. پزشک میتواند با توجه به نشانهها و علائم، تشخیص دهد که آیا مشکلی جدی وجود دارد یا خیر. بنابراین، نگران نباشید و از وقت گذراندن با فرزندتان لذت ببرید. سعی کنید خود را با مرحلهای که او در آن قرار دارد، هماهنگ کنید و به یاد داشته باشید که هر یبوستی لزوماً جدی و خطرناک نیست.